Είναι πραγματικά το πρωτόγαλα (colostrum) το πιο θρεπτικό ρόφημα για την ενίσχυση της ανοσίας;

Οι αθλητές χρησιμοποιούν συχνά πρωτόγαλα για να αυξήσουν τη δύναμή τους, να επιταχύνουν την ανάπτυξη των μυών, να κάψουν λίπος και να ενισχύσουν την ανοσία, λόγω των μοναδικών θρεπτικών ιδιοτήτων του, που δεν προσφέρει κανένα άλλο γαλακτοκομικό προϊόν. Τι κάνει το πρωτόγαλα τόσο ξεχωριστό; Περιέχει μεγάλη ποσότητα αντισωμάτων, αυξητικών παραγόντων και ενζύμων που υποστηρίζουν την ανάπτυξη και την άμυνα του σώματος στην καταπολέμηση των νόσων. Ας ρίξουμε μια ματιά στο τι είναι το πρωτόγαλα και ποια είναι η πραγματική του επίδραση στο ανθρώπινο σώμα και στην αθλητική απόδοση.

Γιατί θεωρείται το πρωτόγαλα το πιο θρεπτικό και υγιεινό ποτό στον κόσμο;

Το πρωτόγαλα είναι το πρώιμο γάλα των θηλαστικών, το οποίο σχηματίζεται στους μαστικούς αδένες λίγο πριν από τη γέννηση και η παραγωγή του διαρκεί μόνο λίγες ημέρες. Η σύνθεση του πρωτογάλατος αλλάζει κατά τις πρώτες ημέρες και με την πάροδο του χρόνου μετατρέπεται στο μητρικό γάλα. Είναι μια σημαντική πηγή πρωτεϊνών, αυξητικών ορμονών και αντισωμάτων που είναι απαραίτητα κατά την πρώιμη ανάπτυξη του νεογέννητου.

Το πρωτόγαλα είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε ανοσοσφαιρίνες και άλλες βιολογικά δραστικές ουσίες με αντιμικροβιακή δράση, οι οποίες περιέχουν επίσης υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη ορού γάλακτος σε μικρότερες συγκεντρώσεις. Σε αντίθεση με άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, το πρωτόγαλα είναι το μόνο που περιέχει αυξητικούς παράγοντες (ειδικά IGF-1 και IGF-2) που εξασφαλίζουν ταχεία ανάπτυξη. Λόγω των ευρέων θετικών επιδράσεων στην ανθρώπινη υγεία, το πρωτόγαλα χρησιμοποιείται με τη μορφή συμπληρωμάτων διατροφής. [1–2]

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το πρωτόγαλα προέρχεται από βοοειδή ως μέρος των συμπληρωμάτων διατροφής, αλλά μπορεί επίσης να προέρχεται από κατσίκες. Το πρωτόγαλα των βοοειδών μοιάζει πολύ με το ανθρώπινο πρωτόγαλα, αλλά περιέχει περισσότερες βιολογικά δραστικές ουσίες, ειδικά εκείνες με θετική επίδραση στις ανοσολογικές λειτουργίες, όπως η IgG ανοσοσφαιρίνης. [3–4]

Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε αυξητικούς παράγοντες όπως IGF-1 και IGF-2 (αυξητικοί παράγοντες παρόμοιοι με ινσουλίνη) και σε πρωτεΐνες με ευεργετική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, με επικεφαλής τις ανοσοσφαιρίνες, το πρωτόγαλα θεωρείται ως ένα συμπλήρωμα κατάλληλο για την υποστήριξη των ανοσολογικών λειτουργιών , βελτίωση της αθλητικής απόδοσης, καταπολέμηση των λοιμώξεων και βελτίωση της υγείας του πεπτικού συστήματος. [3–4]

Το πρωτόγαλα είναι εξαιρετικά θρεπτικό

Έχουμε ήδη πει ότι το πρωτόγαλα είναι πολύ πιο πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά από το κανονικό γάλα, και ακόμη και σε μια μικρή δόση μπορεί να βρεθεί μια υψηλή ποσότητα υγιεινών ουσιών όπως οι βιταμίνες Α, Ε και C, βιταμίνες της ομάδας Β και μαγνήσιο. Ωστόσο, η μαγεία του πρωτογάλατος βρίσκεται αλλού – στο περιεχόμενο συγκεκριμένων πρωτεϊνών που προάγουν την υγεία. [2]

Ποιες ουσίες που προάγουν την υγεία μπορούμε να βρούμε στο πρωτόγαλα;

• Πρωτεΐνες – στο πρωτόγαλα περιέχονται κατά μέσο όρο περίπου 2,5 φορές περισσότερο σε σύγκριση με το κανονικό γάλα. Από τη συνολική περιεκτικότητα του σε πρωτεΐνες, το πρωτόγαλα μπορεί να υπερηφανεύεται για το 70-80% των ανοσοσφαιρινών, που είναι 80 φορές περισσότερες από ό,τι στο γάλα. Η υπόλοιπη πρωτεΐνη καλύπτεται από πρωτεΐνες ορού γάλακτος και καζεΐνης. [1–2] [5]
• Τα αντισώματα είναι ουσίες πρωτεϊνούχας φύσης που ανήκουν στην ομάδα των ανοσοσφαιρινών, την οποία χρησιμοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα για την καταπολέμηση ασθενειών με τη μορφή βακτηρίων και ιών. Τα αντισώματα είναι σε θέση να βρουν και να εξουδετερώσουν αυτούς τους εισβολείς. Οι ανοσοσφαιρίνες IgG, IgM και IgA είναι πιο άφθονες στο πρωτόγαλα των βοοειδών. Είναι η IgG από βόειο πρωτόγαλα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προστασία του σώματος με τη μορφή της παθητικής ανοσίας. Λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε IgG, το πρωτόγαλα των βοοειδών χρησιμοποιείται επίσης επιτυχώς στη θεραπεία διαρροϊκών λοιμώξεων. [2] [8]
• Οι αυξητικοί παράγοντες είναι ουσίες που διεγείρουν την ανάπτυξη και οι ορμόνες IGF-1 και IGF-2 (ινσουλινοειδείς αυξητικοί παράγοντες) είναι πιο άφθονοι στο πρωτόγαλα των βοοειδών και συχνά εντοπίζονται με την ονομασία σωματομεδίνες . Οι σωματομεδίνες διεγείρουν γενικά την πρωτεϊνοσύνθεση (το σχηματισμό νέων πρωτεϊνών). [7]
• Τα αντιμικροβιακά πεπτίδια λακτοϋπεροξειδάση και λακτοφερρίνη, τα οποία είναι πεπτίδια που χρησιμοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα για την καταπολέμηση της μόλυνσης. Το πρωτόγαλα είναι η πλουσιότερη πηγή λακτοφερίνης. [1–2]
• Το αντιβακτηριακό ένζυμο λυσοζύμη, το οποίο μπορεί να διαταράξει το βακτηριακό τοίχωμα, γεγονός που μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει στην καταστροφή του ίδιου του κυττάρου. Η λυσοζύμη συμπληρώνει τις αντιβακτηριακές ιδιότητες της λακτοφερίνης. [2] [9–10]
• Τα πολυπεπτίδια πλούσια σε προλίνη (PRPs), επίσης γνωστά ως κολοστρινίνη. Είναι σημαντικοί ρυθμιστές του ανοσοποιητικού συστήματος, υποστηρίζουν την παραγωγή λευκών αιμοσφαιρίων και μπορούν επίσης να συμμετέχουν στην προστασία των κυττάρων από το οξειδωτικό στρες. [26–27]
• Η άλφα-λακταλβουμίνη και η βήτα-γαλακτοσφαιρίνη διεγείρουν τη δραστηριότητα των αντισωμάτων. [17–18]

Το πρωτόγαλα είναι γεμάτο με θρεπτικά συστατικά που έχουν θετική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, την ανάπτυξη του σώματος και μπορούν να είναι ευεργετικά για την ανθρώπινη υγεία καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής. Το πρωτόγαλα περιέχει επίσης από τη φύση του υδατάνθρακες με τη μορφή λακτόζης, με περιεκτικότητα 2,7-4,6% και λιπαρά με περιεκτικότητα περίπου 4,4%, στην περίπτωση του φρέσκου πρωτογάλατος. Τα συμπληρώματα περιέχουν συνήθως λιγότερα λιπαρά, εκτιμώμενα περίπου στο 2%. [6]

Τι οφέλη για την υγεία προσφέρει το πρωτόγαλα;

Το πρωτόγαλα των βοοειδών είναι μια συμπυκνωμένη πηγή βιολογικά δραστικών ουσιών, οι οποίες συχνά συνδέονται με την υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος και την ενίσχυση της υγείας του πεπτικού συστήματος. Έχει, ωστόσο και κάποια επίδραση στη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης ή στην αποτελεσματικότερη ανάπτυξη των μυών λόγω του περιεχομένου των αυξητικών παραγόντων;

Μπορεί να σας ενδιαφέρουν, επίσης, αυτά τα προϊόντα:

2. Προστασία από τα πεπτικά προβλήματα και τρόπος αντιμετώπισής τους

Λόγω της λακτοφερίνης, η οποία έχει αντιμικροβιακή δράση στα έντερα και άλλες βιολογικά δραστικές ουσίες με παρόμοια αποτελέσματα, το πρωτόγαλα των βοοειδών μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματικό ως προστασία και μέρος της λύσης στη θεραπεία των διαρροϊκών παθήσεων. Σε αυτήν την περίπτωση, το πρωτόγαλα πρέπει να προέρχεται από αγελάδες που έχουν ανοσοποιηθεί έναντι του E. coli (Escherichia coli), το οποίο είναι η πιο κοινή αιτία της βακτηριακής διάρροιας. Αυτή η στρατηγική μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματική στη μείωση του κινδύνου διάρροιας του ταξιδιώτη. Αυτό αποδείχθηκε επίσης μέσα από μια μελέτη ερευνητών από την Πολωνία σε μια ομάδα 30 υγιών ενηλίκων, όπου διαπιστώθηκε ότι όταν οι συμμετέχοντες έλαβαν 1.200 mg πρωτόγαλα το οποίο περιείχε αντισώματα κατά του E.coli (από ανοσοποιημένα βοοειδή), είχαν 90% χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης της διάρροιας του ταξιδιώτη. Το πρωτόγαλα βοηθά επίσης στην ανακούφιση των επεισοδίων διάρροιας που σχετίζονται με τη νόσο του HIV. [14] [28–29] [32]

Το πρωτόγαλα των βοοειδών μπορεί να αποτρέψει τη γαστρεντερική βλάβη και τα πεπτικά προβλήματα που προκαλούνται από τη μακροχρόνια χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων όπως το Ibalgin, η ασπιρίνη ή η ιβουπροφαίνη. Η μακροχρόνια χρήση τους σχετίζεται κυρίως με μυοσκελετικά προβλήματα. [15–16]

Μπορεί το πρωτόγαλα να βελτιώσει την αθλητική απόδοση και να επιταχύνει την ανάπτυξη των μυών;

Μελέτες σχετικά με την επίδραση του πρωτογάλατος των βοοειδών στην ανάπτυξη των μυών έδωσαν μικτά αποτελέσματα. Λαμβάνοντας υπόψη τη χρήση του πρωτογάλατος των βοοειδών έναντι της πρωτεΐνης ορού γάλακτος, οι μελέτες δεν βρήκαν σημαντική διαφορά στην επίδραση της ανάπτυξης των μυών. Ωστόσο, μια μελέτη του Antonio (2001) διαπίστωσε ότι μετά από 8 εβδομάδες χρήσης, σημειώθηκε σημαντική αύξηση της μυϊκής μάζας στην ομάδα προπόνησης δύναμης που χρησιμοποιούσε το πρωτόγαλα, σε σύγκριση με την ομάδα που χρησιμοποιούσε πρωτεΐνη ορού γάλακτος. [23–25]

Οι κύριοι παράγοντες για την ανάπτυξη της μυϊκής μάζας εξαρτώνται κατά ένα μεγάλο μέρος από την προπόνηση, την βέλτιστη πρόσληψη ενέργειας στη σωστή αναλογία μακροθρεπτικών συστατικών, την επαρκή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες στη διατροφή (1,4-2 g ανά χιλιόγραμμο σωματικού βάρους), καθώς και σε μικροθρεπτικά συστατικά

Επηρεάζουν οι αυξητικοί παράγοντες που περιέχονται στο πρωτόγαλα την ανάπτυξη των μυών;

Το πεπτικό σύστημα ενός νεογέννητου δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί πλήρως, και ως αποτέλεσμα, οι περιορισμένοι αυξητικοί παράγοντες μπορούν να διασχίσουν το γαστρεντερικό τοίχωμα και να περάσουν στα κύτταρα-στόχους. Το πεπτικό σύστημα των ενηλίκων διασπά αυτούς τους αυξητικούς παράγοντες χρησιμοποιώντας πεπτικά ένζυμα πριν μπορέσουν να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος και στους ιστούς-στόχους. Ωστόσο, οι αυξητικοί παράγοντες εξακολουθούν να έχουν θετική επίδραση στην ακεραιότητα του γαστρεντερικού τοιχώματος. Το γεγονός αυτό θα εκτιμηθεί από τους αθλητές που ασχολούνται με σπορ υψηλής έντασης μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, γεγονός που έχει αρνητικό αντίκτυπο στη διαπερατότητα του γαστρεντερικού τοιχώματος. [9]

Πέρα από αυτό, η συμπλήρωση πρωτογάλατος κατά την ενασχόληση με αθλήματα, δεν φαίνεται υπερτερεί σε σύγκριση με τη συμπλήρωση πρωτεΐνης ορού γάλακτος ποιότητας.

Ποια είναι τα πιθανά μειονεκτήματα του πρωτογάλακτος;

Το συμπλήρωμα πρωτογάλατος φαίνεται να είναι ασφαλές. Ωστόσο, τα άτομα που είναι αλλεργικά στην πρωτεΐνη αγελαδινού γάλακτος δεν πρέπει να λαμβάνουν πρωτόγαλα. Για μερικούς ανθρώπους, το ηθικό ζήτημα που προκύπτει από τη λήψη πρωτογάλατος από τα βοοειδή μπορεί επίσης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.

Ποια είναι η τυπική δοσολογία;

• Η συνήθης ημερήσια δόση πρωτογάλατος είναι περίπου 1,5 γραμμάρια την ημέρα.
• Για να υποστηρίξει την αθλητική απόδοση ως υποκατάστατο της κλασικής πρωτεΐνης ορού γάλακτος, η δόση του πρωτογάλατος κυμαίνεται από 20 έως 60 γραμμάρια την ημέρα. Όταν λαμβάνουμε υπόψη τη σχέση τιμής-απόδοσης, καταλήγουμε στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η χρήση του για την υποστήριξη των αθλητικών επιδόσεων σε τέτοιο βαθμό δεν έχει νόημα για τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων.
• Η δόση για την υποστήριξη της υγείας του πεπτικού συστήματος είναι επίσης 20-60 γραμμάρια την ημέρα.
• Ως πρόληψη και μέρος της θεραπείας των πεπτικών προβλημάτων (διάρροια που προκαλείται συχνότερα από το E. coli – ένα κοινό πρόβλημα της διάρροιας του ταξιδιώτη), μια ημερήσια δόση πρωτογάλατος πρέπει να παρέχει περίπου 400-3.500 mg ανοσοσφαιρινών. Το συγκεκριμένο πρωτόγαλα βοοειδών, θα πρέπει να προέρχεται από αγελάδες ή κατσίκες που έχουν ανοσοποιηθεί έναντι του E. coli. [29–31]

Ποιο είναι το μάθημα;

Το πρωτόγαλα είναι το πρώιμο γάλα των θηλαστικών, το οποίο σχηματίζεται στους μαστικούς αδένες λίγο πριν από τη γέννηση και η παραγωγή του διαρκεί μόνο λίγες ημέρες. Είναι πλούσιο σε αντισώματα (ανοσοσφαιρίνες), πρωτεΐνες, αυξητικούς παράγοντες και πολλές άλλες βιολογικά δραστικές ουσίες που σχετίζονται με τη φυσική υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος.

Τα κύρια οφέλη του περιλαμβάνουν την υποστήριξη της άμυνας του οργανισμού ενάντια σε βακτηριακές και ιογενείς ασθένειες. Έχει επίσης προστατευτική δράση έναντι των πεπτικών προβλημάτων και χρησιμοποιείται ως μέρος της θεραπείας τους. Το πρωτόγαλα των βοοειδών έχει επιπλέον θετική επίδραση στην ενίσχυση του τοιχώματος του γαστρεντερικού σωλήνα. Όταν το γαστρεντερικό τοίχωμα εξασθενεί, υπάρχει κίνδυνος διείσδυσης ξένων ουσιών από το εντερικό περιβάλλον στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτό αποτρέπεται από την ομαλή λειτουργία του γαστρεντερικού τοιχώματος. Στη σύγχρονη εποχή, το πρωτόγαλα των βοοειδών θεωρείται υπερτροφή λόγω του υψηλού περιεχομένου του σε ουσίες που προάγουν την υγεία. Το πρωτόγαλα μπορεί επίσης να είναι χρήσιμο εάν παίρνετε, για μεγάλο χρονικό διάστημα, αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα οποία έχουν αρνητική επίδραση στην υγεία του πεπτικού συστήματος. Δεν έχουμε ξεκάθαρη απάντηση στο ζήτημα της αθλητικής απόδοσης, αλλά το πρωτόγαλα δεν φαίνεται να αποτελεί ανώτερη πηγή πρωτεΐνης έναντι της ποιοτικής πρωτεΐνης ορού γάλακτος.

Έχετε τη δική σας εμπειρία με το πρωτόγαλα και πώς το χρησιμοποιείτε; Εάν σας άρεσε το άρθρο, υποστηρίξτε το κοινοποιώντας το, έτσι ώστε και οι φίλοι σας να μπορέσουν να ενημερωθούν για τις επιδράσεις του πρωτογάλατος.

Πηγές:

[1] Korhonen, H., & Pihlanto, A. – Technological options for the production of health-promoting proteins and peptides derived from milk and colostrum. – – https://doi.org/10.2174/138161207780363112

[2] McGrath, B. A., Fox, P. F., McSweeney, P. L. H., & Kelly, A. L. – Composition and properties of bovine colostrum: A review. – – https://doi.org/10.1007/s13594-015-0258-x

[3] Uruakpa, F. O., Ismond, M. A. H., & Akobundu, E. N. T. – Colostrum and its benefits: A review. Nutrition – – https://doi.org/10.1016/S0271-5317(02)00373-1

[4] Godhia, D. M. L., & Patel, N. – Colostrum – its Composition, Benefits as a Nutraceutical – A Review. – – http://www.foodandnutritionjournal.org/volume1number1/colostrum-its-composition-benefits-as-a-nutraceutical-a-review/

[5] Lund, P., Sangild, P. T., Aunsholt, L., Hartmann, B., Holst, J. J., Mortensen, J., Mortensen, P. B., & Jeppesen, P. B. – Randomised controlled trial of colostrum to improve intestinal function in patients with short bowel syndrome. – – https://doi.org/10.1038/ejcn.2012.93

[6] Gopal, P. K., & Gill, H. S. – Oligosaccharides and glycoconjugates in bovine milk and colostrum. – – https://doi.org/10.1017/s0007114500002270

[7] Velloso, C. P. – Regulation of muscle mass by growth hormone and IGF-I. – – https://doi.org/10.1038/bjp.2008.153

[8] Hurley, W. L., & Theil, P. K. – Perspectives on Immunoglobulins in Colostrum and Milk. – – https://doi.org/10.3390/nu3040442

[9] Shing, C. M., Hunter, D. C., & Stevenson, L. M. – Bovine colostrum supplementation and exercise performance: Potential mechanisms. – – https://doi.org/10.2165/11317860-000000000-00000

[10] Yamauchi, K., Tomita, M., Giehl, T. J., & Ellison, R. T. – Antibacterial activity of lactoferrin and a pepsin-derived lactoferrin peptide fragment. – – https://doi.org/10.1128/IAI.61.2.719-728.1993

[11] Cesarone, M. R., Belcaro, G., Renzo, A. D., Dugall, M., Cacchio, M., Ruffini, I., Pellegrini, L., Boccio, G. D., Fano, F., Ledda, A., Bottari, A., Ricci, A., Stuard, S., & Vinciguerra, G. – Prevention of Influenza Episodes With Colostrum Compared With Vaccination in Healthy and High-Risk Cardiovascular Subjects: The Epidemiologic Study in San Valentino. – – https://doi.org/10.1177/1076029606295957

[12] Saad, K., Abo-Elela, M. G. M., El-Baseer, K. A. A., Ahmed, A. E., Ahmad, F.-A., Tawfeek, M. S. K., El-Houfey, A. A., Aboul_Khair, M. D., Abdel-Salam, A. M., Abo-elgheit, A., Qubaisy, H., Ali, A. M., & Abdel-Mawgoud, E. – Effects of bovine colostrum on recurrent respiratory tract infections and diarrhea in children. – – https://doi.org/10.1097/MD.0000000000004560

[13] Crooks, C. V., Wall, C. R., Cross, M. L., & Rutherfurd-Markwick, K. J. – The effect of bovine colostrum supplementation on salivary IgA in distance runners. – – https://doi.org/10.1123/ijsnem.16.1.47

[14] Boone, J. H., DiPersio, J. R., Tan, M. J., Salstrom, S.-J., Wickham, K. N., Carman, R. J., Totty, H. R., Albert, R. E., & Lyerly, D. M. – Elevated lactoferrin is associated with moderate to severe Clostridium difficile disease, stool toxin, and 027 infection. – – https://doi.org/10.1007/s10096-013-1905-x

[15] Playford, R., Floyd, D., Macdonald, C., Calnan, D., Adenekan, R., Johnson, W., Goodlad, R., & Marchbank, T. – Bovine colostrum is a health food supplement which prevents NSAID induced gut damage. – – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1727496/

[16] Playford, R. J., MacDonald, C. E., Calnan, D. P., Floyd, D. N., Podas, T., Johnson, W., Wicks, A. C., Bashir, O., & Marchbank, T. – Co-administration of the health food supplement, bovine colostrum, reduces the acute non-steroidal anti-inflammatory drug-induced increase in intestinal permeability. – – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11352778/

[17] Bounous, G., & Kongshavn, P. A. L. – Differential Effect of Dietary Protein Type on the B-Cell and T-Cell Immune Responses in Mice. – – https://doi.org/10.1093/jn/115.11.1403

[18] Jaziri, M., Migliore-Samour, D., Casabianca-Pignède, M. R., Keddad, K., Morgat, J. L., & Jollès, P. –Specific binding sites on human phagocytic blood cells for Gly-Leu-Phe and Val-Glu-Pro-Ile-Pro-Tyr, immunostimulating peptides from human milk proteins. – – https://doi.org/10.1016/0167-4838(92)90085-r

[19] Hałasa, M., Maciejewska, D., Baśkiewicz-Hałasa, M., Machaliński, B., Safranow, K., & Stachowska, E. – Oral Supplementation with Bovine Colostrum Decreases Intestinal Permeability and Stool Concentrations of Zonulin in Athletes. – – https://www.mdpi.com/2072-6643/9/4/370

[20] Blais, A., Fan, C., Voisin, T., Aattouri, N., Dubarry, M., Blachier, F., & Tomé, D. – Effects of lactoferrin on intestinal epithelial cell growth and differentiation: An in vivo and in vitro study. – – https://doi.org/10.1007/s10534-014-9779-7

[21] Filipescu, I. E., Leonardi, L., Menchetti, L., Guelfi, G., Traina, G., Casagrande-Proietti, P., Piro, F., Quattrone, A., Barbato, O., & Brecchia, G. – Preventive effects of bovine colostrum supplementation in TNBS-induced colitis in mice. – – https://doi.org/10.1371/journal.pone.0202929

[22] Rao, R., & Samak, G. – Role of Glutamine in Protection of Intestinal Epithelial Tight Junctions. – – https://doi.org/10.2174/1875044301205010047

[23] Hofman, Z., Smeets, R., Verlaan, G., Lugt, R. v d, & Verstappen, P. A. – The effect of bovine colostrum supplementation on exercise performance in elite field hockey players. – – https://doi.org/10.1123/ijsnem.12.4.461

[24] Brinkworth, G. D., Buckley, J. D., Slavotinek, J. P., & Kurmis, A. P. – Effect of bovine colostrum supplementation on the composition of resistance trained and untrained limbs in healthy young men. – – https://doi.org/10.1007/s00421-003-0944-x

[25] Antonio, J., Sanders, M. S., & Van Gammeren, D. – The effects of bovine colostrum supplementation on body composition and exercise performance in active men and women. – – https://doi.org/10.1016/s0899-9007(00)00552-9

[26] Janusz, M., & Zabłocka, A. – Colostrinin: A proline-rich polypeptide complex of potential therapeutic interest. – – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24200016/

[27] Janusz, M., & Lisowski, J. – Proline-rich polypeptide (PRP)—An immunomodulatory peptide from ovine colostrum. – – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8010865/

[28] Berlutti, F., Pantanella, F., Natalizi, T., Frioni, A., Paesano, R., Polimeni, A., & Valenti, P. – Antiviral properties of lactoferrin—A natural immunity molecule. – – https://doi.org/10.3390/molecules16086992

[29] Otto, W., Najnigier, B., Stelmasiak, T., & Robins-Browne, R. M. – Randomized control trials using a tablet formulation of hyperimmune bovine colostrum to prevent diarrhea caused by enterotoxigenic Escherichia coli in volunteers. – – https://doi.org/10.3109/00365521.2011.574726

[30] Tacket, C. O., Losonsky, G., Link, H., Hoang, Y., Guesry, P., Hilpert, H., & Levine, M. M. – Protection by milk immunoglobulin concentrate against oral challenge with enterotoxigenic Escherichia coli. – – https://doi.org/10.1056/NEJM198805123181904

[31] Kamal Patel – Colostrum - – https://examine.com/supplements/colostrum/#how-to-take

[32] Kaducu, F. O., Okia, S. A., Upenytho, G., Elfstrand, L., & Florén, C.-H. – Effect of bovine colostrum-based food supplement in the treatment of HIV-associated diarrhea in Northern Uganda: A randomized controlled trial. –– https://doi.org/10.1007/s12664-011-0146-0

[33] Kamal Patel – Glutamine – – https://examine.com/supplements/glutamine/#how-to-take